Çapraz bağ yırtılması
Nedenler, semptomlar ve tedavi
Diz eklemleri hareket ve ilerlemenin kilit noktalarıdır. Onlar olmadan kelimenin tam anlamıyla hiç bir şey yürümez. Sadece gündelik hayatta değil, aksine neredeyse her hareket ve temas spor türünde dizler özel önem taşımaktadır.
Kaslar ve bağlar, eklemleri görevlerinde etkin olarak desteklemektedir, diz kısmında bu özellikle çapraz bağlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bir çapraz bağ yırtılması, fonksiyonlarını devre dışı bırakır ve böylece bir dizi hoş olmayan semptoma neden olabilir. Çapraz bağ yırtılmalarının nedenleri ve tedavi imkanları hakkında burada daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
Ottobock ortezleri ve destekleri
Çapraz bağ nedir?
Dört bağ, uyluğu (femur) ve baldırı (tibia) birbirine bağlar. Bunlar diz eklemini iç ve dış tarafta sabitleyen iki yan bağ ve ayrıca dizin içinde yer alan arka ve ön çapraz bağlardır. Bunlardan ikincisi, diz eklemi boşluğundan çapraz ve eğik olarak geçer. Bu şekilde de adlandırılırlar.
Çapraz bağların fonksiyonları nedir?
Çapraz bağlar merkezi stabilizatör olarak görev görür. Diz eklemindeki eklem yüzeylerini merkezlerler ve dizleri hem dinlenme halinde hem de kuvvet ve yük etkisinde konumda tutarlar. Çapraz bağlar dizleri bükmede, destekler ve yönlendirir; çünkü bu noktada gergin durumda olurlar. Yan bağlar bu kısmı gerdirme sırasında buna göre üstlenir ve bu andan itibaren gerilir. Bağlar bu şekilde hareketi yönlendirir ve aynı zamanda hareket aralığını fizyolojik bir ölçüde sınırda tutar. Bu şekilde de dizi burkulmaya karşı korur ve çevre kaslar henüz gergin olmasa bile stabilize eder. Bu doğal olan "pasif koruma" mümkündür; çünkü bağlar kaslara kıyasla esnek değildir ve bu sebepten dolayı da her zaman belirli bir stabiliteye sahiptir.
Ön çapraz bağ, uyluk kemiğinin kaval kemiği boyunca öne doğru kaymasını önler (ön çekmece olarak tanımlanan). Arka çapraz bağ, kaval kemiğinin uyluk kemiğinin altında geriye doğru kaymasını önler (arka çekmece olarak tanımlanan).
Bir çapraz bağ yırtılması nedir?
Çapraz bağ rüptürü olarak da isimlendirilen, dizdeki bir çapraz bağ yırtılması, çapraz bağlardan biri veya ikisinin tamamen yırtılmasıdır. Tam olmayan bir yırtık varsa, kısmi çapraz bağ yırtığı veya kısmi çapraz bağ rüptürü söz konusudur. Çoğu durumda diz eklemindeki ön çapraz bağ etkilenir, çünkü çoğu tipik kaza oluşumunda bu daha ağır yük altında kalır. Arka çapraz bağ vakaların sadece yaklaşık yüzde onunda yırtılır.
Yırtılmış bir ön çapraz bağ, uyluk kemiğinin öne doğru baldır üzerine kaymasını artık engelleyemez. Yırtılmış bir arka çapraz bağ, baldırın uyluk altından geriye doğru kaymasını artık engelleyemez. Dizdeki iç ve dış yan bağ sağlam olduğu sürece, en azından bunlar eklemde belli bir yanal stabilite bulunmasını sağlar.
Almanya’da istatistiksel olarak her beş ila altı dakikada, bir çapraz bağ yırtılmaktadır. Bu, yılda yaklaşık 100.000 vakadır. Kazalardan yüzde 80’i spor sırasında gerçekleşir.
Bir çapraz bağ yırtılmasına ne sebep olabilir?
Bağlar özellikle esnek olmadığından, çok fazla baskı altında tutulduklarında hızlı bir şekilde gerilebilirler. Bir çapraz bağ, maksimum yırtılma direnci aşıldığında genellikle yırtılır. Buna birçok durum sebep olabilir. Temas ve hareket sporu türlerinde trafik kazaları ve yaralanmalar en yaygın nedenler arasındadır. Hızlı yön ve hız değişiklikleri ile yapılan sporlar genellikle yüksek risk oluşturmaktadır. Bir çapraz bağ, dönme/burkulma (distorsiyon) ve aşırı gerilme (hiperekstansiyon) ile, örneğin düşme, çarpışma veya darbe nedeniyle yırtılabilir. Klasik nedenlere; bir araba kazasında gösterge paneline dizin çarpması, top ile oynanan spor yarışları, bir atlamadan sonra düşme ve dizin güçlü etki nedeniyle büküldüğü kayaklarda meydana gelen düşme sayılabilir. Liste bu doğrultuda devam ettirilebilir.
Ancak günlük hayatta da birçok durumda çapraz bağ yırtılması oluşabilir. Yanlış atılan bir adım, bir burkma, merdivenden veya sandalyeden düşme, boya yaparken veya resim asarken çapraz bağlar üzerine aşırı yükleme için genellikle yeterlidir, bu da yırtılmaya neden olabilir.
Çapraz bağ yırtılmasında hangi belirtiler görülür?
Çapraz bağ yırtılmasında semptomlar genellikle belirgin durumdadır. Genellikle diz ekleminde ağrı, şişme ve morarma olur. Diz artık tamamen uzatılamaz ve bükülemez. Bazı çapraz bağ yırtılmaları hemen fark edilemez ve sadece diz bölgesinde güvensiz yürüme ve instabilite nedeniyle tekrar yüklenildiğinde ortaya çıkar, güçsüz diz durumu olarak adlandırılır. Eklem hafif yüklenmede dahi bükülebilir; bu da "Giving-way-Phänomen" olarak tanımlanır.
Etkilenen kişilerin birçoğu kaza anında belirgin bir çatlama hissettiklerini ve/veya bir çatlama veya gıcırtı sesi duyduklarını söylerler. Diz içerisinde akut ve şiddetli bir ağrı takip eder. Aynı zamanda yırtılma veya yer değiştirme hissiyatı diz ekleminde bir oynama acil semptomlar arasında sayılabilir. Diz birkaç saat içinde şişer. Bu da batma şeklinde ağrıya yol açabilir. Buna da eklem kapsülünün artan gerilmesi sorumludur.
Genellikle akut ağrılar kısa bir zaman sonra ve dinlendirme ile kaybolur ancak yeniden yüklenme ile geri gelir. Çoğu zaman da eklem çevresindeki kan damarları da yaralanır. Sonrasında da eklemin hareketini daha da kısıtlayan morarma oluşur.
Çapraz bağ yırtılması nasıl tedavi edilir?
Dizi stabilize etmek ve dizde aşırı bir eklem aşınması, artrozun önlenmesi için uygun bir tedavi önemlidir. Uzmanlar bu konuda hemfikirdir. Artan aşınma, bir çapraz bağ yırtılmasının oluşturduğu oynama alanı nedeni ile oluşabilir. Ancak bunun en iyi nasıl tedavi edileceği hakkındaki uzman görüşleri birbirinden farklılık göstermektedir.
Hekimlerin bir kısmı, bir ameliyatın prensip olarak en iyi opsiyon olduğu görüşündedir. Bu durumda bir ortopedi uzmanı ya yırtılan bir çapraz bağı birbirine diker veya bunu uyluktan aldığı bedenin kendisine ait bir tendon grefti; bir nevi çapraz bağ plastiği ile değiştirir.
Buna karşılık diğer hekimler, bir ameliyatı her zaman gerekli görmez. Buna göre bir ön çapraz bağ yırtılması; yırtılma tipine göre; birçok durumda yöntemlerle de tedavi edilebilir ve stabil bir şekilde iyileşir. Bu örneğin sinovyal kılıfın (çapraz bağların içinden geçtiği bir tür esneyebilir mukoza zarı hortumu) tamamen parçalanmamış olduğu ve yırtılan bağ uçlarını halen sıkı temas içinde tuttuğu durumda geçerlidir.
Ayrıca birçok durumda eklemin özel kas gücü antrenmanları ile spor, meslek hayatı ve gündelik hayatın gerektirdiği yükleri kaldıracak kadar stabilize edilmesi mümkün olabilmektedir. Ancak diz eklemi büyük yüklere maruz kaldığında, duruma göre kasların stabilitesi, eksik bir çapraz bağı tamamen dengeleyemeyecek kadar düşük olabilir. Genel olarak geçerli olan: Sportif ve genç insanlar, yaşlı hastalara oranla daha fazla ameliyat edilmektedir.
Koruyucu tedavi genelde, hatalı yüklenmeleri ve hatalı duruşları önlemek için, yaklaşık altı hafta boyunca dizin hareketliliğini özellikle kısıtlayan katı bir diz ortezi kullanımını kapsar. Bir çapraz bağ ameliyatı sonrasında da sabitleyici bir ortez kullanılır.
Tedavi süresi ne kadardır?
Çapraz bağ yırtılmasında iyileşme süresi her durumda birkaç ay sürer. Ameliyat durumunda ise müdahale genellikle çapraz bağ yırtılmasında iki ila dört hafta sonra yapılır. O zamana kadar da diz uygun bir ortez ile stabil hale getirilir. Ameliyattan sonra da ortez kullanılmaktadır. Bunun haricinde transplantın düzgün bir şekilde iyileşmesi ve uzun süre stabil kalması için yaklaşık olarak dört aylık bir rehabilitasyon gereklidir. Bu esnada kullanılan tendon da vücut tarafından bir bağa dönüştürülür. Koruyucu tedavide rehabilitasyon, yaralanma iyileşmeye başladıktan hemen sonra başlar. Bu da birkaç hafta sürebilir. Bu şekilde çapraz bağ yırtılmasının süresi her iki tedavi yönteminde de benzer şekilde olabilir. Rehabilitasyon öncelikle dizin pasif hareketi ile fizyoterapi haricinde kas geliştirme ve koordinasyon egzersizlerini içermektedir.
Doğru egzersizlerin seçimi
Prof. Dr. Kurt Petersen, Berlin Martin Luther Hastanesi'nde Ortopedi ve Travma Cerrahisi Kliniği Başhekimi, konuya dair aşağıdaki açıklamayı yapmaktadır: "Bir ameliyat sonradan tedavi almadan başarılı olamaz." Günlük hayata mümkün olan en iyi şekilde dönmek için sadece fizik tedavi yeterli değildir. İlgili kişiler, dizleri ve iyileşme süreci için iyileşme döneminde aktif olarak bir şeyler yapmalıdır. Evde doğru egzersizler tedavinin başarısında önemli bir rol oynar ve şikayetlerin iyileşmesine katkıda bulunur.
Tam da burada Genu Move tıbbi olarak geliştirilen egzersiz programı, devreye girmektedir. Bir çapraz bağ yırtılmasından sonra evde kas geliştirme eğitimi için ideal olan ve takip tedavisini destekleyen birçok egzersiz sunmaktadır. Bu şekilde de hastalar evde de rehabilitasyona aktif olarak katkıda bulunur ve etkilenen bacağın rahatlamasını, hareketliliğini, gücünü ve koordinasyonunu arttırır.
Exercises you can do at home — Genu Move
translations.ListView.results_text
Çapraz bağ yırtılması hakkında sık sorulan sorular
Günlük hayata geri dönüş: 3 adımda Ottobock ortezine
- Sizin için uygun olabilecek tüm ortez ve destekler hakkındaki bir genel bakışı burada bulabilirsiniz. Bu listeyi bir sonraki doktor randevunuzda yanınızda götürün.
- Hangi ortezlerin şikayet tablonuz için en uygun olduğunu doktorunuz ile görüşün. Sonrasında doktorunuz uygun ortez için size bir reçete yazacaktır.
- Reçete ile bir sağlık kuruluşuna gidin. Orada, ortezinizi beden ölçülerinize mükemmel biçimde uyarlandıktan sonra teslim alabilirsiniz.