Multipl skleroz (MS) ve hareketlilik: Zorlukların üstesinden birlikte gelmek

Bu yaygın semptom, iltihaplanma kaslarınızı kontrol eden sinirlere zarar vermeye başladığında ortaya çıkar ve MS'in merkezi sinir sisteminize zarar verdiği yere bağlı olarak vücudun birçok yerinde görülebilir.

Örneğin, bacaklarda, ayak bileklerinde veya ayaklarda güçsüzlük yürüme yeteneğinizi engelleyerek evinizde dolaşmanızı, işe gitmenizi veya hoşlandığınız diğer birçok aktiviteye katılmanızı zorlaştırabilir.

MS'li kişilerin %80'inden fazlası yorgunluk hissettiğini bildirmektedir.[13] Yorgunluk ister zihinsel, ister fiziksel, isterse her ikisi birden olsun, bu belirti, başka faaliyet kısıtlamaları çok az olan veya hiç olmayan kişilerde bile işlev görmeyi zorlaştırabilir.

MS vücudunuzun birçok yerinde - genellikle yüzünüzde, gövdenizde, kollarınızda ve bacaklarınızda - anormal hislere neden olabilir[14].
Bu uyuşma veya karıncalanma hissini birçok farklı şekilde hissedebilirsiniz [15]:

• İğne batması veya karıncalanma, uğultu veya sürünme hissi

• Yanma hissi

• Ağrılı olmayan bir temasın aniden ağrılı hale gelmesi gibi his değişiklikleri

• Artan hassasiyet

• His kaybı

Multipl skleroz hastalarının büyük çoğunluğu bağırsak veya mesane kontrolü ile ilgili bazı sorunlar yaşar. Bu semptomlar MS, beyninizin veya omuriliğinizin sindirim sisteminize veya mesanenize sinyal gönderen bölgelerine saldırdığında ortaya çıkar[16,17].

MS bu sinirlere zarar verirse, aşağıdakileri yaşayabilirsiniz:

• İdrar sıklığında veya aciliyetinde artış

• İdrar tutma veya sızdırma

• Kabızlık

• İnkontinans

MS'ten kaynaklanan ağrı vücudun herhangi bir yerindeki kasları, bağları, tendonları, kemikleri ve sinirleri etkileyebilir. Bu durumla yaşayan insanlar için yaygın bir semptomdur ve giyinmek gibi basit görevlerden aile aktivitelerine katılmaya ve daha fazlasına kadar birçok aktiviteyi sürdürme ve bunlardan zevk alma yeteneğinizi büyük ölçüde sınırlayabilir[2].

MS'e bağlı ağrı ortaya çıkıp hızla düzelebilir veya yavaşça gelişip devam edebilir. Tipik olarak iki şekilde ortaya çıkar [18]:

• Nöropatik ağrı: Bu ağrı türü MS'in ve merkezi sinir sisteminizdeki sinirlere verdiği hasarın doğrudan bir sonucudur. Yanma hissi, sızı veya karıncalanma gibi hissedilebilir.
  

• Kas-İskelet Ağrısı: Bu form, MS ile ilgili güçsüzlük, sertlik veya diğer hareketlilik sorunlarının sonucudur. Örneğin, bacağınızdaki güçsüzlük farklı şekilde yürümenize neden olarak sırtınızda ve kalçanızda ağrıya yol açmış olabilir.

Karmaşık bir sinir yolu, vücudunuzun hareket etme şeklini kontrol ve koordine etmeye yardımcı olur. MS bu sinirlere zarar verdiğinde, uzuvların, gövdenin veya başın istemsiz hareketine neden olabilir[19].

Tremor; yemek yemek, giyinmek veya yemek pişirmek gibi basit aktiviteleri çok daha zor hale getirebilir. Büyük bir duygusal ve sosyal etkiye sahip olabilir. Bazı tremor semptomları sakarlık veya beceriksizlik gibi görünebilir, bu da bazı hastaların durumları hakkında utanmalarına veya öz-bilinçli hissetmelerine neden olabilir.

MS göz hareketlerinizi kontrol eden optik sinir veya sinirlere saldırdığında, bulanık, gri veya çift görme, geçici kısmi körlük ve gözün kontrolsüz hareketi gibi sorunlara neden olabilir.

Bu belirtiler nadiren tam körlüğe kadar ilerlese de, günlük yaşamınız için çok yıkıcı olabilir. MS görme yetinizi bozduğunda araba kullanmak, bisiklete binmek, ev işleri yapmak, yemek pişirmek ve diğer birçok günlük aktivite çok daha zor hale gelebilir.

Bu yaygın belirti, kaslarınızı kontrol eden sinirlerin hasar görmesi, kasların istemsiz olarak gerilmesine, sertleşmesine veya spazm geçirmesine neden olduğunda ortaya çıkar. Spastisite, bacaklar, kollar ve boyun dahil olmak üzere vücudun her yerindeki kasları etkileyebilir.

Bu bölgelerdeki spazmlar birçok günlük aktiviteyi çok daha zor hale getirebilir. Ayaklarınızdaki veya bacaklarınızdaki spastisite yürümeyi, merdiven çıkmayı veya bacak bacak üstüne atmayı zorlaştırabilir. Kollarınızdaki kaslar kasılırsa, yemek yemek, kendinizi tımar etmek veya dokunmatik ekranlı cihazları kullanmak zor olabilir.

MS, hastalığın herhangi bir aşamasında hareket kabiliyetinizi etkileyebilir. Ancak MS ilerledikçe bazen denge ve koordinasyonla ilgili daha ciddi sorunlara yol açabilir ve bu da evinizde, işinizde veya diğer ortamlarda özgürce hareket etmenizi zorlaştırabilir.

MS ile yaşayan bazı kişiler, hareketlerinin giderek daha dengesiz ve koordinasyonsuz hale geldiğini fark edebilir ve güvenli bir şekilde dolaşmak için tekerlekli sandalye gibi bir hareket yardımına ihtiyaç duyabilir. Zamanla, MS'li kişilerin yaklaşık yarısı yürümek için yardıma ihtiyaç duyacak ve yaklaşık %10'u tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyacaktır[21].

MS'iniz beyninizdeki sinirleri etkiliyorsa, sonuçta hafıza ve net düşünme ile ilgili bazı zorluklara yol açabilir. MS'li birçok hasta bir tür “beyin sisi” yaşadığını bildirmektedir - doğru kelimeleri bulmakta, bir şeyleri hatırlamakta veya düşünceleri hızlı bir şekilde oluşturmakta sorun yaşamaktadır[22].

Zaman içinde MS'in genel zeka, uzun süreli hafıza, konuşma becerisi veya okuduğunu anlama gibi temel işlevleri etkilemesi olası değildir. Ancak yine de odaklanma, organizasyon, algı ve hafıza gibi birçok üst düzey işlevde değişikliklere neden olabilir[23].

MS ile yaşayan kişilerin konuşmalarında bir tür zorluk yaşamaları nadir değildir. Bu durum, MS sinir sinyallerini bozduğunda veya alt yüz, dudaklar, dil ve boğazdaki kasları zayıflattığında ortaya çıkabilir[24].

MS vücudunuzun bu bölgelerini kontrol etmenizi veya koordine etmenizi zorlaştırdığında, belirli sesleri telaffuz etmeniz, duyulacak kadar yüksek sesle konuşmanız veya doğal bir hızda konuşmanız daha zor olabilir[25].

Zayıflatıcı bir hastalıktan etkilenen birçok insan gibiyseniz, MS ile yaşamak genellikle zorlu, stresli ve endişeli bir deneyim olabilir. Zamanla, bu duyguların çoğuyla başa çıkmak depresyon da dahil olmak üzere ciddi ruh sağlığı sorunlarına yol açabilir.

MS ile yaşamak zihinsel ve duygusal sağlığınızı etkilediyse, yalnız değilsiniz: Hastalıktan etkilenen insanların %50'si bir tür depresyonun yanı sıra uyku, iştah, motivasyon, konsantrasyon ve daha fazlası üzerinde etkiler yaşar.[26,27] Bu duygular ve deneyimler için destek aramak genellikle MS'i yönetmenin önemli bir parçasıdır.

Kişinin bu rahatsızlıkla tam olarak ne kadar yaşayabileceğini, kendine özgü semptomları, sahip olabileceği diğer tıbbi durumlar, çevresi ve diğer birçok husus da dahil olmak üzere birçok faktör etkileyebilir.

Kuzey Amerika ve Avrupa'da yapılan son çalışmalar, MS ile yaşayan insanların ortalama 70'li yaşlarına kadar yaşadıklarını göstermiştir, ancak yaşam beklentileri tipik olarak genel nüfusunkinden daha düşüktür[29,30].

Kesinlikle! En son hastalık modifiye edici ilaç tedavileri, semptomatik tedaviler ve hareketlilikle ilgili destek çözümleri multipl sklerozlu kişilerin bağımsızlıklarını korumalarına yardımcı olabilir.

Semptomlar günlük yaşama müdahale etmeye başlasa bile, Yaşlanma ve Engellilik Merkezleri, Ev ve Toplum Temelli Hizmetler ve Bağımsız Yaşam Merkezleri gibi bağımsız yaşam kaynakları da mevcuttur[31].

Multipl skleroz tanısı bir nörolog tarafından konur ve bu nörolog size hangi tipte (RRMS, SPMS, PPMS veya başka bir tip) olduğunuzu da söyleyebilmelidir.

MS, bu hastalığa yakalanan herkesi farklı şekilde etkiler. Hastalığın ilerleyişini ve semptomlarını tahmin etmek son derece zordur, ancak sosyal medya ve/veya destek grupları aracılığıyla sizinle aynı tip MS teşhisi konmuş diğer kişilerle bağlantı kurarak onların yolculukları hakkında bilgi edinebilirsiniz[1,2].

Kas zayıflığı, spastisite, ağrı ve multipl sklerozun yaygın olarak bildirilen diğer semptomları kişinin yürüme veya serbestçe hareket etme yeteneğini önemli ölçüde etkileyebilir[12].

Neyse ki, MS'li kişilerin hareketliliklerini ve bağımsızlıklarını korumalarına yardımcı olabilecek hareketlilik destek çözümleri de dahil olmak üzere birçok tedavi seçeneği mevcuttur[14].

Hayır, şu anda multipl skleroz için bir tedavi yoktur. Ancak ömür boyu süren bir durum olsa da, hem durumu hem de semptomlarını yönetmenin birçok etkili yolu vardır.

Çok sayıda hastalık modifiye edici ilaç (DMD'ler) MS'in ilerlemesini yavaşlatmaya veya altta yatan nedeni ele almaya yardımcı olabilirken, depresyon, ağrı, spastisite ve daha fazlası gibi semptomlar için başka birçok tedavi mevcuttur. MS'in neden olabileceği çok sayıda hareketlilik sorunundan birini yaşıyorsanız, bu semptomların çoğu ortezler, yardımcı cihazlar veya diğer NeuroMobility çözümleri ile de ele alınabilir.

MS semptomları öngörülemez olabilir. Ortaya çıkma ve ilerleme şekilleri, yaşadığınız üç ana MS türünden hangisine sahip olduğunuza bağlı olabilir.

Relapsing Remitting(Tekrarlayıcı) MS (RRMS) semptomları günler veya aylar boyunca alevlenebilir (nüks), ancak ardından aylar veya yıllar sürebilen semptomsuz bir dönem izleyebilir. Sekonder Progresif(İkincil İlerleyici) MS (SPMS) ve Primer Progresif(Birincil İlerleyici) MS semptomları devam edebilir, asla tam olarak geçmeyebilir veya zaman içinde sürekli kötüleşebilir[33].

1. What is MS? National Multiple Sclerosis Society. Accessed February 13, 2024.https://www.nationalmssociety.org/What-is-MS

2. About MS. EMSP. Updated November 5, 2021. Accessed February 13, 2024.https://emsp.org/about-ms/

3. Kos D, Eijssen I, Bekkering GE, et al. Occupational therapy in multiple sclerosis. Cochrane Database Syst Rev. 2023;2023(5):CD015371. Published 2023 May 3. doi:10.1002/14651858.CD015371

4. Dimitrov LG, Turner B. What's new in multiple sclerosis? Br J Gen Pract. 2014;64(629):612-613. doi:10.3399/bjgp14X682609

5. 7MM sex-specific diagnosed prevalent cases of MS, both sexes, all ages, 2016. GlobalData. Accessed via: The burden of multiple sclerosis is twice as high in women. Clinical Trials Arena. Updated November 20, 2017. Accessed February 13, 2024.https://www.clinicaltrialsarena.com/comment/burden-multiple-sclerosis-twice-high-women/

6. Schwendimann RN, Alekseeva N. Gender Issues in Multiple Sclerosis. International Review of Neurobiology, Academic Press. 2007;79:277-392.https://doi.org/10.1016/S0074-7742(07)79017-7.

7. About Multiple Sclerosis (MS). PennMedicine. Accessed February 13, 2024.https://www.pennmedicine.org/for-patients-and-visitors/patient-information/conditions-treated-a-to-z/multiple-sclerosis-ms

8. Types of multiple sclerosis. Multiple Sclerosis Association of America. Accessed February 13, 2024.https://mymsaa.org/ms-information/overview/types/

9. Diagnosis (Multiple Sclerosis). National Health System. Accessed March 1, 2024.https://www.nhs.uk/conditions/multiple-sclerosis/diagnosis/ 

10. How is Multiple Sclerosis Diagnosed? National Multiple Sclerosis Society. Accessed February 13, 2024.https://www.nationalmssociety.org/Symptoms-Diagnosis/Diagnosing-MS

11. Multiple Sclerosis (MS). Johns Hopkins Medicine. Accessed February 13, 2024.https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/multiple-sclerosis-ms

12. Restivo J. Multiple sclerosis symptoms: What you need to know. Harvard Health Publishing, Harvard Medical School. August 8, 2023. Accessed February 13, 2024.https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/multiple-sclerosis-symptoms-what-you-need-to-know

13. Hauser SL, Goodwin DS. Multiple sclerosis and other demyelinating diseases. In: Fauci AS, Braunwald E, Kasper DL, Hauser SL, editors. Harrison’s Principles of Internal Medicine. 17th ed. II. New York: McGraw-Hill Medical; 2008. pp. 2611–2621.

14. Numbness (MS Symptoms). National Multiple Sclerosis Society. Accessed March 1, 2024.https://www.nationalmssociety.org/Symptoms-Diagnosis/MS-Symptoms/Numbness 

15. Numbness (Multiple Sclerosis Symptoms). Multiple Sclerosis Association of America. Accessed March 1, 2024.https://mymsaa.org/ms-information/symptoms/numbness/ 

16. Bladder Dysfunction (Multiple Sclerosis Symptoms). Multiple Sclerosis Association of America. Accessed March 1, 2024.https://mymsaa.org/ms-information/symptoms/bladder-dysfunction 

17. Bowel Problems (Multiple Sclerosis Symptoms). Multiple Sclerosis Association of America. Accessed March 1, 2024.https://mymsaa.org/ms-information/symptoms/bowel-problems/

18. Pain in Itching (MS Symptoms). National Multiple Sclerosis Society. Accessed March 1, 2024.https://www.nationalmssociety.org/Symptoms-Diagnosis/MS-Symptoms/Pain

19. Tremor (MS Symptoms). National Multiple Sclerosis Society. Accessed March 1, 2024.https://www.nationalmssociety.org/Symptoms-Diagnosis/MS-Symptoms/Tremor

20. Vision Problems (MS Symptoms). National Multiple Sclerosis Society. Accessed March 1, 2024.https://www.nationalmssociety.org/Symptoms-Diagnosis/MS-Symptoms/Vision-Problems

21. Coca-Tapia M, Cuesta-Gómez A, et al. Gait Pattern in People with Multiple Sclerosis: A Systematic Review. Diagnostics (Basel). 2021 Mar 24;11(4):584. doi: 10.3390.

22. Memory and Thinking (Signs and Symptoms of MS). Multiple Sclerosis Society. Accessed March 1, 2024.https://www.mssociety.org.uk/about-ms/signs-and-symptoms/memory-and-thinking

23. Cognitive Changes (MS Symptoms). National Multiple Sclerosis Society. Accessed March 1, 2024.https://www.nationalmssociety.org/Symptoms-Diagnosis/MS-Symptoms/Cognitive-Changes

24. Speech Difficulties (Multiple Sclerosis Symptoms). Multiple Sclerosis Association of America. Accessed March 1, 2024.https://mymsaa.org/ms-information/symptoms/speech/

25. Plotas P, Nanousi V, Kantanis A, et al. Speech deficits in multiple sclerosis: a narrative review of the existing literature. Eur J Med Res. 2023 Jul 24;28(1):252. doi: 10.1186/s40001-023-01230-3

26. Feinstein A. Multiple sclerosis and depression. Multiple Sclerosis Journal. 2011;17(11):1276-1281. doi:10.1177/1352458511417835

27. Depression (Multiple Sclerosis Symptoms). Multiple Sclerosis Association of America. Accessed March 1, 2024.https://mymsaa.org/ms-information/symptoms/depression/

28. How Is MS Treated? Multiple Sclerosis Trust. Updated April 1, 2022. Accessed February 14, 2024.https://mstrust.org.uk/information-support/ms-drugs-treatments/how-is-ms-treated

29. Lunde HMB, Assmus J, Myhr K, et alSurvival and cause of death in multiple sclerosis: a 60-year longitudinal population studyJournal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry 2017;88:621-625.

30. Marrie RA, Elliott L, Marriott J, et al. Effect of comorbidity on mortality in multiple sclerosis. Neurology. 2015;85(3):240-247. doi:10.1212/WNL.0000000000001718

31. Guide to understanding independent living resources. National Multiple Sclerosis Society. Accessed February 16, 2024.https://www.nationalmssociety.org/Resources-Support/Find-Doctors-Resources/Guides/Independent-Living

32. How is MS diagnosed? MS Society. Accessed February 16, 2024.https://www.mssociety.org.uk/about-ms/diagnosis/the-tests-for-ms

33. Multiple Sclerosis. National Institutes of Neurological Disorders and Stroke. Accessed March 1, 2024.https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/multiple-sclerosis